Dorpskerk Overschild
Al in het jaar 1000 wordt Overschild genoemd in een document waarin Sibrant in Extra Scaldmeda (dit is de
oorspronkelijke Latijnse naam van het dorp wat ongeveer: 'aan de overzijde van met riet begroeide
wateren' betekent) zich verplicht 30 munten te betalen aan de Benedictijner abdij te Werden aan de Ruhr
(tegenwoordig Essen-Werden). In de loop van de 19e eeuw breidde Overschild (vroeger: Over 't Schild) zich
relatief snel uit, en kreeg het twee kerkgebouwen; een voor de Christelijke Gereformeerde gemeente in
1879 en een voor de Hervormden. Deze laatste, de hier besproken dorpskerk, werd in 1880 in gebruik
genomen. Het dorp telde in die tijd 96 huizen met enkele honderden inwoners, die bestuurlijk tot de
gemeenten Schildwolde, Ten Boer en Loppersum behoorden.
In 1862 kreeg Overschild een openbare lagere school; vanaf 1864 werden daar, voor de hervormde
gemeenteleden die in Overschild woonden, diensten gehouden. Hervormde predikanten van omliggende
kerken gingen op zondag voor in de dienst. Door de week werden er catechisaties gegeven. Voor die tijd
kerkten de inwoners van Over 't Schild in de omliggende plaatsen. In 1926 werd een consistorie
aangebouwd; de ontwerpers hiervan en van de kerk zelf zijn niet bekend.
De vormgeving in Waterstaatsstijl① maakt dit kerkje tot een waardevol historisch bezit. Voor de goede
orde: het is geen officiële Waterstaatskerk en niet alle Waterstaatskerken zijn neoclassicistisch.
Deze hervormde zaalkerk uit de late 19e eeuw wordt gekenmerkt door een sober soort neoclassicisme. De
façade, die boven het trasraam iets inspringt, is harmonieus opgezet met de drie rondboogramen en de
ingang met ronde boog in dezelfde maatvoering. Ze zijn a.h.w. in een ruit gerangschikt. De ramen links en
rechts zitten a.h.w. in grote spaarvelden, met boven de ramen weer een driehoekig, crèmekleurig
geschilderd spaarveld. Het boven het dak doorlopende middenrisaliet eindigt in een ‘uitkragende
kroonlijst’. Daarboven zien we een ingesnoerde vierkante spits op een open vierkante opbouw.
Daaromheen zit een hek. Tussen kroonlijst en bovenste rondboograam is een rond venster geplaatst. De
hoeklisenen steken iets boven de dakrand uit en zijn afgewerkt met een uitkragende baksteenlaag, die
piramidevormig is afgemetseld. Deze afwerking zien we ook terug op de oosthoeken van het gebouw,
alleen daar bekronen ze hoeklisenen die versterkt zijn met verjongende steunberen (ik weet niet of deze
later zijn aangebracht of origineel zijn). De noord- en zuidwand zijn voorzien van lisenen die zijn versneden
op ongeveer driekwart hoogte. De versnijding wordt gemarkeerd met een lijst.
Het interieur van de kerk te Overschild is nog helemaal origineel. Helaas detoneren de in het middenpad
geplaatste kachels nogal. De Hervormde kerk van Overschild is in 2002 overgedragen aan de Stichting Oude
Groninger Kerken. Dit was de vijftigste kerk van de stichting.
Het orgel is het eerste instrument dat Mense Ruiter bouwde in 1945. Het werd gebouwd als huisorgel in
opdracht van Piet de Roos uit Minnertsga. Vooral de kas herinnert hier aan. In 1952 werd het in Overschild
geplaatst. Oorspronkelijk werd het orgel van wind voorzien door twee harmoniumtrappers, maar in 1980 is
een windmotor geplaatst.
①Waterstaatskerken:
Waterstaatskerk is de benaming voor Nederlandse kerkgebouwen die in de periode 1824-75 met financiële
steun van de landelijke overheid werden gebouwd. Het ontwerp en de bouw van dergelijke kerken was
onderhevig aan de goedkeuring en controle door ingenieurs van het ministerie van Waterstaat. In
tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht is het begrip Waterstaatskerk niet verbonden aan een bepaalde
bouwstijl. Ten onrechte wordt er vaak gesproken van een Waterstaatstijl. Andersom worden kerken vaak
ten onrechte Waterstaatskerk genoemd. De bouwstijl werd echter niet door de overheid voorgeschreven
en werd ook toegepast bij kerken die buiten de regeling om gebouwd werden. In feite gaat het hier om
neoclassicisme, de indertijd internationaal toonaangevende bouwstijl die in Nederland aan het einde van
de 18e eeuw werd geïntroduceerd. Veel kerken uit de eerste decennia van de Waterstaatperiode werden
later vervangen omdat de neoclassicistische bouwstijl niet meer als passend werd beschouwd voor
katholieke kerken (die stapten later over op de neogotiek). In andere gevallen waren de kerken zo slecht
gebouwd dat ze al snel in verval raakten.
Tot ziens in Overschild.
Graauwedijk 61
9625 PB Overschild
Informatie beschikbaar gesteld door stichting oude Groninger kerken.